بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با اعتیاد در خانواده‌های کاشانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم اجتماعی. دانشکده علوم انسانی و حقوق. دانشگاه کاشان. کاشان. ایران

2 دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه کاشان. کاشان. ایران

3 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران. دانشکده علوم انسانی و حقوق. دانشگاه کاشان. کاشان. ایران

چکیده

زمینه و هدف: یکی از آسیب‌های اجتماعی در جوامع مختلف، اعتیاد است و در این میان، خانواده‌ها نزدیکترین افراد به فرد معتاد هستند. هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی عوامل اجتماعی مرتبط با اعتیاد از نظر خانواده‌های کاشانی است.
روش: رویکرد پژوهش حاضر کیفی و جامعه آن خانواده‌های کاشانی است که افراد معتاد در آنها موفق به ترک پایدار مواد مخدر در سال 1397 شدند و به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. تکنیک گردآوری داده‌ها، مصاحبه نیمه‌متمرکز بود و با استفاده از نرم‌افزار مکس‌ کیودا نسخه 10، و براساس کدگذاری باز، محوری و انتخابی داده‌ها تحلیل شد. از معیارهای گوبا و لینکلن برای بررسی دقت علمی استفاده شد.
یافته‌ها و نتایج: عوامل اجتماعی مرتبط با اعتیاد از نظر خانواده‌های کاشانی حاکی از آن است که عوامل اجتماعی در ترک پایدار مواد مخدر و عوامل اجتماعی در گرایش به مواد مخدر موثر است. عوامل اجتماعی در ترک پایدار مواد مخدر عبارت‌اند از: عامل‌های حمایت عاطفی و اجتماعی، دشواری دسترسی به مواد، گروه‌‌درمانی، اقدامات حمایتی، انگیزه‌های موثر در ترک، مهارت‌های زندگی، خانواده و انگیزه دینی برای ترک بوده است و عوامل اجتماعی در گرایش به مواد مخدر عبارت‌اند از: عوامل موثر در سرخوردگی، عوامل موثر تمایل به مواد، نداشتن کار، ترک تحصیل و دوستان نامناسب، داشتن دوستان معتاد و ناآگاهی از اعتیاد در جامعه بوده است. مهمترین عامل اجتماعی که در ترک پایدار به آن اشاره شده است، خواستن خود فرد معتاد برای ترک کردن است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigation of Social Factors Related to Addiction in Kashani Families

نویسندگان [English]

  • mohsen niazi 1
  • seyyed saied hoseynizadeh arani 2
  • sahar naghipoor eivaki 3
1 Professor of Social Sciences. Faculty of Humanities and Law. Kashan University. Kashan. Iran
2 PHD. Of sociology of social science department of kashan university
3 PhD student in Sociology of Social Issues in Iran. Faculty of Humanities and Law. Kashan University. Kashan. Iran
چکیده [English]

Background and Aim: One of the social harms in different societies is addiction and among them, families are the closest people to the addicted person. The main purpose of this study is to identify social factors related to addiction from the perspective of Kashani families.
Method: The approach of the present study is qualitative and its population is Kashani families in which addicted individuals succeeded in quitting drugs permanently in 1397 and were selected by purposive sampling. The data collection technique was semi-focused interview and was analyzed using Maxqda software version 10, based on open, axial and selective data coding. Goba and Lincoln criteria were used to evaluate scientific accuracy.
Results and conclusion: The social factors related to addiction according to Kashani families indicate that social factors are effective in sustainable drug withdrawal and social factors are effective in drug addiction. Social factors in sustained drug withdrawal include: emotional and social support factors, difficulty in accessing drugs, group therapy, supportive measures, effective motivations to quit, life skills, family and religious motivation to quit, and social factors in drug addiction. These are: effective factors in frustration, effective factors in drug addiction, not having a job, dropping out of school and inappropriate friends, having addicted friends and ignorance of addiction in society. The most important social factor mentioned in permanent quitting is the addicted person's desire to quit.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kashani families
  • permanent drug quit
  • factors
  • tendency to addiction
  • tendency to quit addiction
ابراهیمی، محمداحسان. (1397). رابطه خاستگاه فرهنگی مهاجران با ارتکاب جرائم مواد مخدر. رهیافت پیشگیری، 1(3)، صص 13-23. قابل بازیابی از: http://www.jcpa.ir/article_207929.html
افضلی، رسول، صرامی، حمیدرضا و ایرانخواه کوخالو. (1398). تبیین آسیب اجتماعی اعتیاد از نگاه قربانیان آن در شهر تهران، اعتیادپژوهی، 13(52)، صص 35-50. قابل بازیابی از: http://etiadpajohi.ir/browse.php?a_code=A-10-1800-2&slc_lang=fa&sid=1
جلالی، حمید و راستینه، سعید. (1398). علل گرایش جوانان و نوجوانان شهرستان محلات به مواد مخدر و ارائه راهکارهای پیشگیرانه. رهیافت پیشگیری از جرم، 2(3)، صص 89-108. قابل بازیابی از: http://www.jcpa.ir/article_226632.html
حسین­لو، عقیل؛ رستمی، رضا و چهره­سا، علیرضا. (1399). سبب­شناسی و درمان خانواده‌محور اعتیاد: یک مطالعه مروری. رویش روان­شناسی، 11(56)، صص 149-158. قابل بازیابی از: https://frooyesh.ir/article-1-2373-fa.html
حسینی­زاده­آرانی، سیدسعید. (1398). تبیین عوامل اجتماعی - فرهنگی موثر بر ترک پایدار مواد مخدر (مورد مطالعه: مراکز ترک اعتیاد منطقه کاشان). پایان­نامه دکتری جامعه­شناسی دانشگاه کاشان.
خمرنیا، محمد و پیوند، مصطفی. (1397). علل بازگشت به اعتیاد به مواد مخدر و راهکارهای پیشنهادی در مراجعه‌کنندگان به مراکز ترک اعتیاد: (یک مطالعه کیفی). مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 17(6)، صص 523-538. قابل بازیابی از: https://journal.rums.ac.ir/article-1-4050-fa.html
درگاهی، حسن و بیرانوند، امین. (1399). عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بر اعتیاد در ایران با تاکید بر ادوار تجاری. پژوهشنامه اقتصادی، 20(78)، صص 105-136. قابل بازیابی از: https://joer.atu.ac.ir/article_12362.html
دهخدا، علی­اکبر. ( 1377). لغت­نامه. زیرنظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
رابینگتن، ارل و واینبرگ، مارتین. (1395). رویکرد­های نظری هفتگانه در بررسی مسایل اجتماعی. صدیق سروستانی، مترجم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رحمانی، سیف­الله؛ احمدی، آروین و شریفی­چالگه، فرزاد. (1398). پیش­بینی رابطه سبک­های دلبستگی با گرایش به مواد مخدر در دانشجویان پسر دانشگاه فرهنگیان کردستان. توسعه حرفه­ای معلم، 4(3)، صص 57-66. قابل بازیابی از: http://ensani.ir/fa/article/458004
رضایی، فاطمه. (1395). بررسی جامعه­شناختی تأثیرات عضویت در انجمن معتادان گمنام بر ترک اعتیاد و ماندگاری آن در بین زنان معتاد شهر زنجان. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش علوم اجتماعی. دانشگاه آزاد اسلامی زنجان.
ریاحی، محمد­اسماعیل؛ علی­وردی­نیا، علی­اکبر و پور­حسین، سیدزینب. (1389). بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی و سلامت روان. رفاه اجتماعی، 10(39). قابل بازیابی از: https://refahj.uswr.ac.ir/article-A-10-1-52-1-fa.html
سحابی، جلیل؛ مفاخری­ باشماق، جمیل؛ سلطانیان، شریف؛ شاپری، رفیق؛ آقابیگ­پوری، هاشم. (1395). فراتحلیل پژوهش­های صورت‌گرفته در زمینه عوامل موثر بر گرایش به اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر در فاصله زمانی 1392-1370 در استان کردستان. دومجله پژوهش­های جامعه­شناسی معاصر، 5(8)، صص 99-122. قابل بازیابی از: https://csr.basu.ac.ir/article_1648.html
شیخ­الاسلامی، علی و محمدی، نسیم. (1395). نقش شغل در درمان بهبود­یافتگان از اعتیاد، مجله سلامت اجتماعی و اعتیاد، 3 (12)، صص 38-13. قابل بازیابی از: http://ensani.ir/fa/article/372108
شیخ­الاسلامی، علی؛ یاقوتی­زرگر، حسن و محمدی، نسیم. (1399). مقایسه شغل (درآمد معین) و مهارت­های شغلی بهبودیافتگان از اعتیاد با سابقه بازگشت و عدم بازگشت. مجله علوم روانشناختی، 19(96)، صص 1637-1345. قابل بازیابی از: https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=559286
صادقی­فسایی، سهیلا؛ جهاندار­لاشکی، زینب و کلانتری، عبدالحسین. (1399). واکاوی اعتیاد مردان متأهل در یک مطالعه کیفی. مطالعات راهبردی زنان، 22(87)، صص 63-88. قابل بازیابی از: http://www.jwss.ir/article_114241.html
صرامی، حمیدرضا. (1400). سخن اول (مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش). اعتیادپژوهی، 15(59)، صص . قابل بازیابی از: https://etiadpajohi.ir/content/64
عامری، مهدی؛ دهدار، مجتبی و امیریان، محمد. (1399). آموزش مهارت­های زندگی با رویکرد پیشگیری از آسیب­های اجتماعی. مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه­شناسی، 3(2)، صص 35-44. قابل بازیابی از: http://ensani.ir/fa/article/432740
عبدی، علیرضا؛ صادقی­سقدل، حسین؛ عصاری­آرانی و ناصری، علیرضا. (1398). مدل­سازی نحوه تأثیر اعتیاد بر رفاه اجتماعی جامعه با تأکید بر سلامت: مطالعه موردی ایران. اعتیادپژوهی، 13(53)، صص 9-28. قابل بازیابی از: https://etiadpajohi.ir/article-1-1950-fa.html
کشاورز، محبوبه؛ قمرانی، امیر؛ باقریان، مرضیه و رضایی، امیر­موسی. (1393). نقش پیش­بین جهت­گیری معنوی معتادان و بار روانی خانواده­های آنها در ماندگاری درمان اعتیاد. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 12(1)، صص 153-144. قابل بازیابی از: https://rbs.mui.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-39-268&slc_lang=fa&sid=1
کیانی، عمران و رجبی ­موسی­آبادی. (1398). گرایش مردم نسبت به مواد مخدر و روان‌گردان و نحوه استفاده از آن­ها. پژوهش‌های معاصر در علوم و تحقیقات، 1(4)، صص 7-18. قابل بازیابی از: http://ensani.ir/fa/article/419377
گیلی، مسعوده، زنگنه­ مطلق، فیروزه و تقوایی، داوود. (1396). پیش­بینی گرایش به مواد مخدر براساس تنهایی روان­شناختی و تنظیم شناختی هیجان در بیماران معتاد به ترک. اعتیادپژوهی، 7(28)، صص 143-157. قابل بازیابی از: https://etiadpajohi.ir/browse.php?a_id=1485&sid=1&slc_lang=fa
مام­شریفی، پیمان؛ سهرابی، فرامرز و برجعلی، احمد. (1400). نقش واسطه­ای راهبردهای مقابله­ای در رابطه بین الگوی ارتباطی خانواده و آمادگی به اعتیاد. اعتیادپژوهی، 15(59)، صص 311-334. قابل بازیابی از: https://etiadpajohi.ir/article-1-2067-fa.html
معارف­وند، معصومه؛ بابائیان، نغمه و حسین­زاده، سمانه. (1395). بررسی اثربخشی اشتغال در شبکه شغلی بهبودیافتگان بر ماندگاری مبتلایان به اختلال مصرف مواد در درمان، مددکاری اجتماعی، 5(3)، صص 51-61. قابل بازیابی از: https://socialworkmag.ir/browse.php?a_code=A-10-290-1&slc_lang=fa&sid=1
موسوی، مهری­سادات. (1389). اثربخشی آموزش­ مهارت زندگی بر کاهش گرایش به مواد مخدر بین دانش­آموزان. اعتیادپژوهی، 4(13)، صص 87-73. قابل بازیابی از: https://etiadpajohi.ir/browse.php?a_id=398&sid=1&slc_lang=fa
مهری، نادر؛ اسماعیلی، رضا؛ رجبی ­رستمی، مهدیه و ترکاشوند، محمد. (1391). فراتحلیل اثربخشی برنامه­های پیشگیری در تغییر نگرش دانش­آموزان نسبت به سوء مصرف مواد در ایران، اعتیادپژوهی، 6(23)، صص 26-9. قابل بازیابی از: http://ensani.ir/fa/article/312753
Friedman, D. & Hechter, M. (1988). The Contribution of Rational Choice Theory to Macro Sociological Research, Sociological Theory, 6(2), pp 201-218. Retrieved from: https://philpapers.org/rec/FRITCO-2
McKay, J., Franklin, T., Patapis, N., & Lynch, K. (2006). Conceptual, mythological and analytical issues in the study of relapse. Clinical Psychology Review, 26(2), pp 109-127. Retrieved from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16371242/